Роза
Айтматова
Талас
Ал Кыргыз ССРинин белгилүү мамлекеттик ишмери Төрөкул Айтматовдун жана казандык көпөстүн кызы Нагима Хамзаевна Айтматованын (Абдувалиеванын) үй-бүлөсүндө туулган. Наристе курагы сталиндик репрессиянын жылдарына туш келген. 1937-жылы Роза Төрөкуловнанын атасы камакка алынып, 1938-жылы атылган. Бул каргашалуу окуя үй-бүлөнү өтө оор абалга кептеп, кичинекей Розага "эл душманынын кызы" деген жарлык тагылган.
Розетта Айтматова өлкөгө белгилүү окумуштуу жана коомдук ишмер катары Кыргызстанда илимдин өнүгүшүнө негиз салгандардын бири, ошондой эле өлкөдөгү азыркы демократиялык аялдар кыймылынын негиздөөчүлөрүнүн арасында сап башында турат.
Розетта Айтматова өлкөгө белгилүү окумуштуу жана коомдук ишмер катары Кыргызстанда илимдин өнүгүшүнө негиз салгандардын бири, ошондой эле өлкөдөгү азыркы демократиялык аялдар кыймылынын негиздөөчүлөрүнүн арасында сап башында турат.
Өмүр баяны
Бардык кыйынчылыктарга карабастан, Роза Төрөкуловна В.В. Маяковский атындагы Кыргыз кыз-келиндер педагогикалык институтунан окуп, билим алат.
Окуу жайын аяктагандан кийин Кыргыз ССРинин Илимдер академиясында иштеп, кристаллография тармагында физика-математика илимдеринин кандидаты болгон.
Диссертациясын жактагандан кийин, ал педагогикалык ишке өтүп, өзү окуган Кыргыз кыз-келиндер педагогикалык институтунда окутуучу, андан кийин тарбия иштери боюнча проректор болуп иштейт. Бул мезгил анын жашоосундагы маанилүү этап болуп, ал жаш кыздардын жана аялдардын көйгөйлөрүн өз көзү менен көрүп, алардын укуктарын коргоо, зомбулукка каршы күрөшүү жана аларды коомдук чөйрөгө тартуу, бийлик тепкичине көтөрүү өлкөдөгү эң зарыл маселе экендигине ынанат.
Диссертациясын жактагандан кийин, ал педагогикалык ишке өтүп, өзү окуган Кыргыз кыз-келиндер педагогикалык институтунда окутуучу, андан кийин тарбия иштери боюнча проректор болуп иштейт. Бул мезгил анын жашоосундагы маанилүү этап болуп, ал жаш кыздардын жана аялдардын көйгөйлөрүн өз көзү менен көрүп, алардын укуктарын коргоо, зомбулукка каршы күрөшүү жана аларды коомдук чөйрөгө тартуу, бийлик тепкичине көтөрүү өлкөдөгү эң зарыл маселе экендигине ынанат.
1996-жылы, ал жогорку окуу жайларынын окутуучулары менен биргеликте «Аялдарды колдоо борбору» коомдук уюмун негиздеген.
1995-жылы 4−15-сентябрында Пекинде өткөн Аялдардын абалы боюнча төртүнчү Бүткүл дүйнөлүк конференцияга катышуусу Роза Айтматованын жашоосундагы маанилүү окуя болгон. Бул конференцияда Пекин декларациясы жана иш-аракеттер платформасы кабыл алынган. Гендердик теңчиликке жетишүү боюнча иш-аракеттер планы катары бул документтердин кадыр-баркы жана мааниси бүгүнкү күнгө чейин өзгөрүүсүз сакталып келет. Бул негизги документ бүткүл дүйнө жүзү боюнча аялдардын мүмкүнчүлүктөрүн кеңейтүүдөгү чектөөлөргө жана тоскоолдуктарга каршы глобалдык күрөштү жетектөөнү улантууда.
Конференцияга катышып келгенден кийин, 1996-жылы, ал жогорку окуу жайларынын окутуучулары менен биргеликте «Аялдарды колдоо борбору» коомдук уюмун негиздеген. Ошол учурдан тартып анын коомдук ишмердүүлүгү аялдардын мүмкүнчүлүктөрүн кеңейтүү, гендердик теңчиликти илгерилетүү максатына арналды.
Конференцияга катышып келгенден кийин, 1996-жылы, ал жогорку окуу жайларынын окутуучулары менен биргеликте «Аялдарды колдоо борбору» коомдук уюмун негиздеген. Ошол учурдан тартып анын коомдук ишмердүүлүгү аялдардын мүмкүнчүлүктөрүн кеңейтүү, гендердик теңчиликти илгерилетүү максатына арналды.
Ал аялдар кыймылынын калыптанышында жана анын күн тартибин түзүүдө негизги ролдордун бирин ойногон деп айтууга болот.
1990-жылдары Кыргызстандын калкынын жашоо деңгээлинин кескин төмөндөшү анын ишмердүүлүгүнүн багытын аныктады, ал ириде айыл калкы менен иштөө, аймактарда жарандык секторду өнүктүрүү эле.
Роза Төрөкуловнанын өлкөнүн өнүгүшүнө кошкон салымын баалоо менен, ал аялдар кыймылынын калыптанышында жана анын күн тартибин түзүүдө негизги ролдордун бирин ойногон деп айтууга болот. Алсак, 1997-жылы ал Аялдарга карата дискриминациянын бардык түрлөрүн жоюу жөнүндө конвенцияны (CEDAW) кыргыз тилине которуп, атайын тренингдерди иштеп чыгып, бул негизги документти чечмелөө үчүн колдонмолорду басып чыгарып, тараткан. Эл аралык аялдар конвенциясынын укуктук статусу жана аны ишке ашыруу, анын ичинде Кыргыз Республикасынын ченемдик-укуктук актыларына өзгөртүүлөрдү киргизүү зарылчылыгы жарандык коом үчүн эң маанилүү курал болуп калды.
Роза Төрөкуловнанын өлкөнүн өнүгүшүнө кошкон салымын баалоо менен, ал аялдар кыймылынын калыптанышында жана анын күн тартибин түзүүдө негизги ролдордун бирин ойногон деп айтууга болот. Алсак, 1997-жылы ал Аялдарга карата дискриминациянын бардык түрлөрүн жоюу жөнүндө конвенцияны (CEDAW) кыргыз тилине которуп, атайын тренингдерди иштеп чыгып, бул негизги документти чечмелөө үчүн колдонмолорду басып чыгарып, тараткан. Эл аралык аялдар конвенциясынын укуктук статусу жана аны ишке ашыруу, анын ичинде Кыргыз Республикасынын ченемдик-укуктук актыларына өзгөртүүлөрдү киргизүү зарылчылыгы жарандык коом үчүн эң маанилүү курал болуп калды.
Роза Айтматова «Гендердик мектеп» билим берүү программасын түзгөн.
Роза Айтматова жетектеген «Аялдарды колдоо борборунун» эң ири долбоорлорунун бири «Гендердик мектеп» билим берүү программасын түзүү болду. Бул программа Кыргызстандын ар кайсы аймактарынан келген аялдарды бириктирип, аларга лидерлик сапаттарга ээ болууга жана өз жамааттарынын жашоосунда жигердүү роль ойноого даярданууга жардам берди. Гендердик мектептин көптөгөн бүтүрүүчүлөрү Жогорку Кеңештин жана жергиликтүү кеңештердин депутаттары, белгилүү ишкерлер жана коомдук ишмерлер болуп калышты.
Өлкөгө кошкон салымы
Роза Төрөкуловнага мүнөздүү пассионардуулукту, окумуштууга тиешелүү кылдаттыкты, гендердик теңчилик, аялдардын укуктары жана дүйнөлүк тажрыйба маселелерин терең изилдөөнү, ошондой эле анын адамдык жөнөкөйлүгүн жана карапайым аялдарды уга билүүсүн белгилей кетүү керек. Бул сапаттардын баары ага татаал маселелерди аудиторияга жеткирүүнүн этикалык, так жана сабаттуу жолдорун табууга, жаңы идеяларды айтууга жана тыюу салынган темаларды көтөрүүгө мүмкүндүк берет. Аны эң жөнөкөй угуучулар да, эксперттер да, бийлик өкүлдөрү да бирдей жакшы кабыл алышат.
Көпчүлүк учурда Роза Төрөкуловна курч, өтө маанилүү маселелерди көтөрүп, аялдар кыймылынын үнү болуп калат.
Көпчүлүк учурда Роза Төрөкуловна курч, өтө маанилүү маселелерди көтөрүп, аялдар кыймылынын үнү болуп калат.
Айтматова Роза Төрөкуловнанын тарыхы — бул коркууну, репрессиянын азабын жана теңсиздикти жеңүүнүн тарыхы. Анын ишмердүүлүгү жеке трагедиялар коомду адилеттүү кылууга умтулууга кандайча айланышы мүмкүн экенин көрсөтүп турат. Кайра куруунун жана көз карандысыз Кыргызстандын калыптанышынын фонунда анын үлгүсү өлкөнүн өнүгүүсү аялдардын жигердүү катышуусуз жана алардын укуктарын коргоосуз мүмкүн эмес экендигин эске салат. Роза Төрөкуловнанын коомдук ишмердүүлүгү Кыргызстанда жарандык сектордун жана аялдар кыймылынын калыптанышына күчтүү түрткү болду. 2014-жылы ал «Femme» журналынын версиясы боюнча «Жылдын аялы» номинациясына татыктуу болгон.
Бүгүнкү күндө Роза Төрөкуловна өз үй-бүлөсүнүн тарыхы, атасы Төрөкулдун, апасы Нагиманын жана башка үй-бүлө мүчөлөрүнүн жаркын элесин калыбына келтирүү жана сактоо менен алектенет. Ага бул иште мындан аркы ийгиликтерди жана чың ден соолук каалайбыз.
Бүгүнкү күндө Роза Төрөкуловна өз үй-бүлөсүнүн тарыхы, атасы Төрөкулдун, апасы Нагиманын жана башка үй-бүлө мүчөлөрүнүн жаркын элесин калыбына келтирүү жана сактоо менен алектенет. Ага бул иште мындан аркы ийгиликтерди жана чың ден соолук каалайбыз.
Роза Төрөкуловна – өзгөрүүлөргө чакырган, эскирген, актуалдуу эмес
чен-өлчөмдөрдү көрсөтүп турган лидер аял жана ошол эле учурда салтты, инсанды, коомду терең урматтаган жана Мекенге болгон сүйүүсүн
сактаган адам.
чен-өлчөмдөрдү көрсөтүп турган лидер аял жана ошол эле учурда салтты, инсанды, коомду терең урматтаган жана Мекенге болгон сүйүүсүн
сактаган адам.
Булактар
Википедия сайтындагы биографиясы
Айтматова, Розетта Тюракуловна
Кто есть кто сайтындагы биографиясы
Айтматова Розетта Тюракуловна (Роза)
24.kg сайтындагы макала
Роза Айтматова. Воспоминания в день 80-летия
YouTube Ala-Too 24 каналындагы видеорепортаж
85-летний юбилей сегодня отмечает Роза Айтматова
Персона проектисиндеги видеомаеги
Роза Айтматова — судьба отца и семьи / великий писатель Чынгыз Айтматов /репрессии | Персона
Эрниса Кыязовтун каналындагы аудиобиографиясы
Роза Айтматова / "ТАРЫХТЫН АКТАЙ БАРАКТАРЫ - 1" / АУДИО КИТЕП
Википедия сайтындагы биографиясы
Айтматова, Розетта Тюракуловна
Кто есть кто сайтындагы биографиясы
Айтматова Розетта Тюракуловна (Роза)
24.kg сайтындагы макала
Роза Айтматова. Воспоминания в день 80-летия
YouTube Ala-Too 24 каналындагы видеорепортаж
85-летний юбилей сегодня отмечает Роза Айтматова
Персона проектисиндеги видеомаеги
Роза Айтматова — судьба отца и семьи / великий писатель Чынгыз Айтматов /репрессии | Персона
Эрниса Кыязовтун каналындагы аудиобиографиясы
Роза Айтматова / "ТАРЫХТЫН АКТАЙ БАРАКТАРЫ - 1" / АУДИО КИТЕП
Роза Айтматованын тарыхын иш-чарасына катышуу үчүн сунуштун автору: Айгүл Алымкулова
Бишкек ш.
Бишкек ш.
Сизди дагы кызыктырышы мүмкүн
© 2025 Мыйзамдуулук Демилгелеринин Аялдар Альянсы
Долбоордун демилгечиси